Hallo allemaal! Jordy Herber hier, Microsoft Cloud & Security Architect, en ik ben weer samen met mijn partner in crime, Paul Erlings, Principal Consultant Security & Compliance. Samen vormen wij de ITCowboys en we verwelkomen je in onze serie waarin we op het front staan van de digitale wereld. Het lijkt misschien wel het Wilde Westen daarbuiten: chaos, constante bedreigingen, en nergens een veilig plekje om te schuilen. Precies daarom nemen we je mee in een reis om de gevaren van vandaag te begrijpen en je voor te bereiden op morgen. Cybercriminaliteit en natiestaten? Die werken steeds vaker hand in hand. Het is alsof de outlaws van vroeger nu sheriffsterretjes dragen – en wij, wij moeten ons wapenen om onze digitale dorpen te beschermen.

In deze eerste blog gaan we dieper in op de vervagende scheidslijn tussen cybercriminelen en natiestaten. Deze blog is niet zomaar een droge opsomming van feiten – we willen je laten zien hoe deze dynamiek de beveiliging van bedrijven en zelfs individuen wereldwijd raakt. De grens tussen hackergroepen die puur uit zijn op financieel gewin en statelijke actoren die cyberoorlogen voeren, vervaagt. We zien steeds meer dat er hybride aanvallen plaatsvinden waarbij traditionele grenzen wegvallen. Welkom in het Wilde Westen van de digitale wereld!

Het Nieuwe Cyberlandschap: Cybercriminelen en Natiestaten Hand in Hand

De tijden dat je wist wie de slechteriken waren – een paar hackers in een donkere kamer met een hoodie op, afgezonderd van statelijke actoren – liggen ver achter ons. Tegenwoordig vervagen de grenzen tussen natiestaten en cybercriminelen meer dan ooit. Laten we het hebben over wat dit betekent voor jouw bedrijf, jouw beveiliging, en ja, zelfs jouw persoonlijke gegevens.

Samenwerking tussen Natiestaten en Cybercriminelen: Hoe Het Werkt

Wat we vandaag zien is dat natiestaten steeds vaker cybercriminelen inzetten om hun geopolitieke doelstellingen te bereiken. Aan de andere kant gebruiken cybercriminelen steeds vaker de infrastructuur en tools die voorheen exclusief voorbehouden waren aan statelijke actoren. Het is een soort symbiose – een relatie waarin beide partijen er voordeel uit halen.

Neem bijvoorbeeld de casus van Noord-Korea. De groep die bekend staat als Lazarus Group heeft zich lang beziggehouden met cybercriminaliteit zoals het stelen van cryptocurrency. Maar ondertussen gebruiken ze die gestolen fondsen om de Noord-Koreaanse staatskas te spekken, waarmee vervolgens weer cyberoorlogen worden gefinancierd. Dit soort aanvallen zijn vaak een combinatie van traditionele spionageactiviteiten en financieel gewin – precies waar die grenzen vervagen.

In het Microsoft Digital Defense Report 2024 zien we ook dat groepen zoals Moonstone Sleet, een Noord-Koreaanse actor, nu ransomware gebruiken. Deze ransomware wordt niet alleen ingezet voor financieel gewin, maar ook om toegang te krijgen tot kritieke informatie van strategische waarde. Met andere woorden: de grens tussen traditioneel criminele motieven en politieke doelstellingen vervaagt.

Waarom Gebeurt Dit?

Het antwoord is simpel: complexiteit en anonimiteit. Het internet is een plek waar anonimiteit koning is. Als een statelijke actor gebruikmaakt van cybercriminelen, dan kunnen ze plausibele ontkenning aanvoeren als ze worden gepakt. “Nee, dat waren wij niet, dat waren gewoon een stel criminelen.” Dit is precies waarom de lijnen zo vervagen en waarom het zo moeilijk is om verantwoordelijkheid te bepalen. Het maakt de wereld van cybersecurity niet alleen ingewikkelder, maar ook gevaarlijker.

Hybride Oorlogsvoering: Wanneer Cyberaanvallen en Traditionele Gevechten Samensmelten

De conflicten in Oekraïne en het Midden-Oosten laten zien hoe staten cyberaanvallen inzetten om fysieke oorlogen te ondersteunen. Rusland maakt bijvoorbeeld gebruik van cyberaanvallen op Oekraïense kritieke infrastructuur, niet alleen om chaos te veroorzaken, maar ook om hun militaire operaties te ondersteunen.

Recent hebben we gezien hoe Rusland de groep Midnight Blizzard (ook wel bekend als APT29) heeft ingezet om IT-infrastructuur aan te vallen. Door deze infrastructuur aan te vallen, probeerden ze toegang te krijgen tot kritieke informatie die de militaire strategie van de Oekraïense strijdkrachten zou kunnen ondermijnen. Dit is een perfect voorbeeld van hoe cyberaanvallen en traditionele oorlogsvoering samensmelten. Het is niet langer óf een fysiek gevecht óf een cyberaanval – het is beide, en ze versterken elkaar.

Een ander goed voorbeeld is de aanval op de infrastructuur van Oekraïne met behulp van USB-delivered malware. Russische groepen zoals Aqua Blizzard gebruikten geïnfecteerde USB-sticks om toegang te krijgen tot netwerken. Dit lijkt misschien ouderwets, maar het laat juist zien hoe gedurfd en veelzijdig deze aanvallen zijn. Ze combineren simpele tactieken met geavanceerde technologie om op meerdere fronten schade toe te brengen.

De Rol van AI in Deze Hybride Aanvallen

AI (kunstmatige intelligentie) speelt een steeds grotere rol in het versterken van zowel aanvallende als verdedigende capaciteiten. Hackers gebruiken AI om phishing-e-mails realistischer te maken, om zwakheden in systemen te ontdekken en om zelfs chatbots te ontwikkelen die als helpdeskmedewerkers fungeren om nietsvermoedende slachtoffers te misleiden. Het Microsoft Digital Defense Report 2024 geeft aan dat AI nu een belangrijk hulpmiddel is voor zowel de aanvallers als de verdedigers.

Microsoft zelf heeft AI-tools ontwikkeld zoals Microsoft Sentinel, die machine learning inzet om patronen te herkennen en aanvallen vroegtijdig te identificeren. Hierdoor kunnen bedrijven sneller reageren en de impact van een aanval beperken. Maar ook aanvallers gebruiken AI steeds meer om bijvoorbeeld DDoS-aanvallen (Distributed Denial of Service) te optimaliseren. Door AI in te zetten, kunnen ze snel de zwakke punten in een netwerk identificeren en misbruiken.

Wat Betekent Dit Voor Organisaties?

Laten we even stilstaan bij wat dit betekent voor de gemiddelde organisatie. Stel je voor dat jouw bedrijf wordt aangevallen door een groep die je aanziet voor een stel criminelen, maar die in werkelijkheid wordt gefinancierd door een buitenlandse overheid. Dit verandert de dynamiek compleet. Plotseling heb je niet alleen te maken met een ransomware-aanval, maar met een aanval die mogelijk bedoeld is om jouw bedrijf op de knieën te krijgen als onderdeel van een groter geopolitiek spel.

Microsoft’s oplossingen, zoals Defender for Endpoint en Azure Security Center, zijn ontworpen om een dergelijke gelaagde verdediging te bieden. Deze tools helpen om verdachte activiteiten vroegtijdig te signaleren, anomalieën te detecteren en bedreigingen af te weren voordat ze schade kunnen aanrichten. Maar de realiteit is dat bedrijven zich niet langer kunnen veroorloven om alleen te vertrouwen op technologie. Het vereist ook een cultuur van beveiligingsbewustzijn binnen elke laag van de organisatie.

Een Case Study: Aanval op de Gezondheidszorg in de VS

In de Verenigde Staten werden in 2024 maar liefst 389 zorginstellingen getroffen door ransomware-aanvallen. Deze aanvallen hadden niet alleen financiële implicaties, maar ook serieuze gevolgen voor de volksgezondheid. Operaties werden uitgesteld, systemen lagen dagenlang plat, en de patiëntveiligheid kwam in gevaar. Een groot deel van deze aanvallen bleek afkomstig te zijn van groepen met vermoedelijke banden met natiestaten, zoals Noord-Korea en Rusland.

Een voorbeeld hiervan is de aanval door de groep Sapphire Sleet, die gerichte aanvallen uitvoerde op ziekenhuizen door gebruik te maken van phishing-e-mails die specifiek waren ontworpen om medisch personeel te misleiden. Door persoonlijke gegevens van patiënten te versleutelen, konden ze losgeld eisen, en tegelijkertijd gevoelige medische data stelen voor mogelijk toekomstige spionageactiviteiten.

Wat Kunnen We Doen?

Het antwoord is simpel en complex tegelijk: samenwerking. Bedrijven, overheden en individuen moeten allemaal samenwerken om een geïntegreerde cyberverdediging te bouwen. Microsoft neemt hierin het voortouw door niet alleen geavanceerde beveiligingsproducten aan te bieden, maar ook door samen te werken met overheden en partners wereldwijd om dreigingen te delen en sneller op te kunnen treden.

Oplossingen zoals Microsoft Defender Threat Intelligence bieden een platform waarmee bedrijven inzicht kunnen krijgen in de dreigingsactoren die specifiek op hun sector gericht zijn. Door deze informatie te delen, kunnen bedrijven zich voorbereiden op mogelijke aanvallen en proactief hun verdediging versterken. Daarnaast is er Microsoft Secure Score, waarmee organisaties hun huidige beveiligingspositie kunnen meten en verbeteringen kunnen doorvoeren.

Conclusie: De Noodzaak van een Geïntegreerde Cyberverdediging

Zoals we in deze blog hebben gezien, vervagen de grenzen tussen natiestaten en cybercriminelen steeds meer. Dit betekent dat bedrijven en overheden op hun hoede moeten zijn voor een breed scala aan dreigingen – van financiële aanvallen tot geopolitieke sabotage. De samenwerking tussen cybercriminelen en natiestaten maakt deze dreigingen onvoorspelbaar en veelzijdig. Het is daarom van cruciaal belang dat we onze verdedigingslinies versterken, niet alleen met technologie, maar ook met samenwerking en bewustzijn.

Een geïntegreerde cyberverdediging betekent dat we niet alleen vertrouwen op technologie zoals Microsoft Sentinel of Defender for Endpoint, maar dat we ook onze mensen trainen, onze processen optimaliseren, en samenwerken met partners en overheden. De strijd tegen cyberdreigingen is er een die we samen moeten voeren, want de aanvallers werken ook samen – sterker nog, ze zijn er meester in.

We hopen dat deze blog je wat meer inzicht heeft gegeven in het nieuwe cyberlandschap en de uitdagingen waar we mee te maken hebben. In de volgende blogs van deze serie zullen we nog verder inzoomen op specifieke onderwerpen, zoals hybride oorlogsvoering, de rol van AI in cybersecurity, en hoe je als organisatie veerkrachtig kunt worden tegen de steeds groter wordende dreigingen.

Blijf bij ons, want we zijn nog lang niet klaar. Het Wilde Westen van de digitale wereld verandert elke dag, en wij als ITCowboys staan aan jouw kant om je te helpen beschermen. Stay tuned!