Welkom bij het vijftiende artikel in onze serie over Microsoft Defender for Endpoint (MDE) binnen de bredere context van Geavanceerde E-mailbeveiliging en Anti-Phishing. In voorgaande blogs hebben we Next-Gen Protection, EDR, ASR, en Threat Analytics uitgebreid besproken. Nu is het tijd om in te zoomen op een van de meest onderscheidende aspecten van Microsoft Defender for Endpoint: Automated Investigations & Response (AIR). Daarnaast gaan we ook in op Endpoint Attack Notifications en de integratie met Microsoft Information Protection (MIP) voor data-classificatie en -bescherming.

• Automated Investigations (AIR) is de module binnen MDE die verdachte activiteiten kan analyseren en (waar mogelijk) automatisch remediërende acties kan nemen. Dit bespaart je securityteam kostbare uren en zorgt voor snellere respons op bedreigingen.
• Endpoint Attack Notifications bieden proactieve alerts en beheeropties, zodat je snel kunt ingrijpen bij lopende aanvallen.
• MIP-integratie (Microsoft Information Protection) maakt het mogelijk om data-classificatie en Endpoint-bescherming aan elkaar te koppelen, zodat je niet alleen malware blokkeert, maar ook gevoelige data beter beschermt.

We leven in 2025, een tijd waarin cyberaanvallen steeds geraffineerder en geautomatiseerder worden. Ransomware, supply-chain attacks, fileless malware — elke dag is er wel een nieuwe variant die ontdekt wordt. Gelukkig staat de beveiliging niet stil. Door Artificial Intelligence en machine learning in te zetten, kan Defender for Endpoint aanvallen detecteren én vaak zonder menselijke tussenkomst onschadelijk maken. Dit blogartikel (van minimaal 1600 woorden) legt je stap voor stap uit hoe je Automated Investigations configureert, hoe je attack notifications effectief inzet en waarom het zinvol is om Microsoft Information Protection te integreren met je endpointstrategie.

Laten we aan de slag gaan!

---

1. De kracht van Automated Investigations & Response (AIR) in MDE

1.1 Wat is Automated Investigation & Response?

Automated Investigations & Response (AIR) is een kernonderdeel van Microsoft Defender for Endpoint (Plan 2). De naam zegt het al: AI-gestuurde onderzoeksmogelijkheden en (geautomatiseerde) responsacties op geavanceerde dreigingen. In plaats van dat je SOC-team elke alert of event handmatig moet onderzoeken, kan MDE zelf:

1. Verzamelen van forensische gegevens (bijv. processen, bestanden, registry-veranderingen).
2. Analyseren met behulp van AI en wereldwijde telemetrie, om te bepalen of het verdacht is of niet.
3. Beslissen of het veiliggesteld kan worden (bijv. in quarantaine plaatsen van een bestand, sluiten van een proces, opschonen van persistente registry-keys).
4. Herstellen de endpoint naar een ‘clean state’, waarbij eventuele malafide artifacts worden verwijderd.

Natuurlijk kun je de mate van automatisering fine-tunen. Denk aan verschillende niveaus:

• Automatisch onderzoeken, maar niet remediëren: je wilt eerst dat MDE een analyse doet, maar de acties moeten door een analist bevestigd worden.
• Volledige automatisering: MDE mag direct bestanden verwijderen en proces killen, zolang de AI er zeker van is dat het malafide is.

Dit scheelt enorm in reactietijd. In 2025, waar aanvallen binnen uren of zelfs minuten schade kunnen aanrichten, is snelheid cruciaal.

1.2 Hoe werkt AIR onder de motorkap?

AIR maakt gebruik van:

1. Cloud-intelligence & machine learning: Microsoft analyseert miljarden endpoints wereldwijd. Zodra er patronen zijn die sterk duiden op malware of ongewenst gedrag, kan AIR inspringen.
2. Behavior-based detection: Niet alleen op basis van static signatures, maar ook op gedragspatronen (bijv. Office-macro start PowerShell met obfuscated script, of een LSASS-proces wordt gedumpt).
3. Automated playbooks: Binnen Defender for Endpoint zijn er workflows gedefinieerd die beschrijven hoe te reageren op bepaald gedrag. Deze playbooks worden continu aangevuld en ververst door Microsoft.
4. In-depth investigation: AIR verzamelt logs, checkt de reputatie van bestanden/hashes en controleert of er laterale beweging is. Dit maakt het mogelijk om gerelateerde artifacts in één klap op te schonen.

1.3 Voordelen van AIR

• Tijdsbesparing: SOC-teams krijgen tientallen tot honderden alerts per dag; AIR neemt een deel van de triage en respons over.
• Consistente afhandeling: De tool past best practices en Microsofts wereldwijde intelligence consequent toe.
• Snellere remedie: Hoe sneller je malware of een aanval wegneemt, hoe minder schade. In een ransomware-situatie kan elk kwartier cruciaal zijn.
• Breed inzicht: AIR is diep geïntegreerd met EDR en Threat Analytics, wat betekent dat automatische onderzoeken ook context hebben over andere aspecten (identities, cloud apps).

---

2. Endpoint Attack Notifications: Meldingen en proactief beheer van endpointaanvallen

2.1 Het belang van Attack Notifications

Zelfs met AIR heb je als securityprofessional de behoefte om direct en helder op de hoogte gesteld te worden als er iets ‘groots’ gaande is. Endpoint Attack Notifications zijn een aanvullende functie die je waarschuwt als MDE een ernstig incident detecteert — bijvoorbeeld een zero-day-exploit die is binnengekomen of grootschalige ransomware-indicatoren.

In 2025, met hybride werken en duizenden endpoints die soms buiten het bedrijfsnetwerk opereren, wil je niet afhankelijk zijn van passief de portal checken. Je wilt proactieve meldingen via e-mail, Teams of zelfs sms bij kritieke incidenten.

2.2 Aan de slag met Attack Notifications

1. Configureren van notificaties: In het Microsoft 365 Defender-portal ga je naar Settings > Endpoints > Alerts, en hier kun je instellen welk type meldingen je wilt ontvangen, en voor welke severities.
2. Selectie van ontvangers: Kies of alleen het SOC-team meldingen krijgt, of ook IT-managers. Je kunt granulaire rolscheiding toepassen.
3. Welke kanalen?: E-mail is standaard, maar integraties via Microsoft Sentinel en Logic Apps kunnen je meldingen doorsturen naar Slack, Teams, ServiceNow, etc.
4. Critical vs. High vs. Medium: Bepaal of je alleen bij Critical alerts om middernacht wakker gebeld wilt worden, of ook bij High severity. Te veel meldingen kunnen tot alertmoeheid leiden.

2.3 Proactief beheer: Wat te doen bij een melding?

Stel, je krijgt een high-severity attack notification dat er mogelijk een ransomware-keten actief is op een endpoint. Wat doe je?

1. Controleren in het Defender-portal welke processen en artifacts zijn gemarkeerd.
2. Check of Automated Investigation al is gestart.
3. Handmatige actie: Zo nodig isoleer je het endpoint (Manual Response), of neem je een snapshot voor forensische analyse.
4. Escaleren: Informeer het SOC-team, breng de stakeholder in finance/HR op de hoogte als het hun machine betreft.
5. Dingen in context: EDR-data kun je combineren met MIP-labelling als er gevoelige documenten op dat endpoint staan (zie volgende sectie). Een aanval op een endpoint met top-secret data is urgenter dan op een kiosk-pc.

Op deze manier is Attack Notifications een cruciale schakel om snel de juiste mensen te mobiliseren als AIR niet alles automatisch kan oplossen, of als de situatie complex is.

---

3. Integratie met Microsoft Information Protection (MIP) voor data-classificatie

3.1 Waarom MIP-integratie met Defender for Endpoint?

Microsoft Information Protection (MIP) is een suite waarmee je gevoelige data kunt classificeren, labelen, en beschermen. Denk aan labels als Confidential, Highly Confidential, Public, etc. Dit wordt toegepast op documenten en e-mails. Als je MIP integreert met Defender for Endpoint, krijg je:

1. Inzicht in welke documenten op een gecompromitteerd endpoint eventueel ‘Confidential’ of ‘Secret’ zijn, zodat je risico’s kunt inschatten.
2. Preventieve maatregelen: Als MDE detecteert dat malware probeert deze bestanden te exfiltreren, kan het extra streng optreden.
3. DLP-samenwerking: Data Loss Prevention (DLP) van Microsoft 365 kan samenwerken met MDE. Als een endpoint malafide acties uitvoert met gelabelde data, kun je dat direct blokkeren.

Kortom, je endpointbeveiliging wordt context-aware: het weet hoe belangrijk data op de schijf is en kan daar zijn respons op afstemmen. Dat is cruciaal in 2025, waar data overal en altijd toegankelijk is.

3.2 Hoe MIP en MDE elkaar vinden

Technisch werkt de integratie zo:

1. Labeling & Discovery: MIP (via Azure Information Protection-client of via autoscan in SharePoint/OneDrive) labelt documenten en e-mails. Op endpoints wordt deze labeling herkend.
2. Defender for Endpoint sensor: De sensor op de machine kan metadata van bestanden lezen, waaronder het MIP-label.
3. Policy’s: Je kunt policy’s instellen in MDE, bijvoorbeeld: “Als er malafide activiteit is gericht op ‘Confidential’-gelabelde documenten, verhoog prioriteit van het incident.”
4. Rapportage: In het Defender-portal kun je zien dat een aanval juist die C-level laptop treft waar ‘Highly Confidential’ beleidstemplates of financiële data staat. Dat drijft je prioritering in incidentrespons.

3.3 Concreet voorbeeld

• Scenario: De CEO’s laptop wordt aangevallen, MDE detecteert een backdoor die probeert bestanden te zippen en te uploaden naar een externe host.
• MIP: De bestanden hebben het label “Highly Confidential – StrategicPlan2025.”
• MDE: Ziet deze labelinfo, merkt dat het risico hoger is en stuurt direct een critical severity melding. Automated Investigation pakt het op, en Attack Notifications gaan direct naar de CISO en het SOC-hoofd.
• Manual Response: De analist kiest om direct het endpoint te isoleren, het malafide zip-bestand te verwijderen, en de backdoor te killen.
• Forensisch: De analist checkt in advanced hunting of deze tool elders in de organisatie draait.
• Evaluatie: Dankzij MIP kon MDE prioriteren dat dit geen gewone user-laptop is, maar een device met top-level data. Snellere en intensievere respons dus.

---

4. Praktische implementatie en best practices

4.1 Configuratie van Automated Investigations (AIR)

1. Licenties: AIR is onderdeel van Microsoft Defender for Endpoint Plan 2 of Microsoft 365 E5 Security. Controleer of je die hebt.
2. Portal: Ga naar Security.microsoft.com > Settings > Endpoints > Advanced features. Schakel Automatic investigation en Automatic remediation in.
3. Levels: Je kunt kiezen tussen Full – remediate threats automatically, Semi – remediate after approval, of Off. Start mogelijk met Semi voor controle.
4. Monitoring: Alle automatische onderzoeken verschijnen onder Incidents & alerts. Kijk regelmatig of er false positives zijn en of je (extra) whitelists/exclusions moet instellen.

4.2 Inrichting van Endpoint Attack Notifications

1. Alerts & notifications: In de Defender-portal kun je per user of group instellen welke severities je wilt doorsturen.
2. Integration: Overweeg Logic Apps of Power Automate om deze alerts te pushen naar Teams-kanalen of Slack. Zo mis je geen kritieke meldingen.
3. Drill-down: Zorg dat je een procedure hebt voor wat te doen bij Critical alerts midden in de nacht. Wie heeft escalatiebevoegdheid? Is er 24/7 SOC?

4.3 MIP Integration

1. Azure Information Protection (AIP) of Unified Labeling: Zorg dat je documenten labelt in SharePoint, OneDrive, Teams en endpoints.
2. Endpoint label detection: Houd er rekening mee dat MIP-labels in Windows Explorer weergegeven kunnen worden (als de AIP client is geïnstalleerd) of via autoscan.
3. Policys: Maak in Defender for Endpoint policy’s die data-labelling meeneemt. Bijvoorbeeld “Raise severity for threats targeting confidential data.”
4. DLP: Overweeg ook M365 DLP (Purview) zodat je bij data-exfiltratie meteen alarmering of blocking hebt.

4.4 SOC- en IT-proces

1. Communicatie: Zorg voor helderheid in wie welke beslissingen mag nemen bij automatische respons. Als MDE besluit een bestand te verwijderen, kan dat workflows onderbreken.
2. Audit trails: AIR-acties worden gelogd; SOC kan achteraf zien welke stappen de AI heeft genomen en waarom. Transparantie helpt vertrouwen winnen in de automatisering.
3. Review: Houd wekelijks of maandelijks een review van de automated investigations. Leer van gevallen waar je het eens/oneens was met MDE’s conclusie, en pas je policy’s aan.

---

5. Uitdagende scenario’s en hoe AIR + Attack Notifications + MIP helpen

Scenario 1: Fileless malware via schijfruimte exploit

• Fileless: Malware nestelt zich in memory en gebruikt Windows-scripts om credentials te dumpen.
• AIR pikt het op, merkt dat Word-of-PowerShell-lanceeracties vreemd zijn. Het begint een Automated Investigation.
• Attack Notification stuurt een high-severity alert: “Suspected advanced fileless intrusion.”
• MIP ziet dat op de machine gevoelige HR-bestanden staan (Salary_DataConfidential.xlsx).
• SOC besluit endpoint te isoleren (manual response). AIR heeft ondertussen al het malafide script gequarantained en de registry-run key opgeruimd.

Scenario 2: Ransomware outbreak in Finance

• Phishing: Iemand in de finance-afdeling klikt op een malafide link. Een encryptor begint documentvolumes te versleutelen.
• EDR detecteert razendsnelle bestandsversleuteling, activeert AIR.
• AIR grijpt in: stopt het encryptieproces, quarantainet de binary.
• Attack Notification gaat naar SOC (“Ransomware attempt blocked”), severity Critical.
• MIP label check: 300+ bestanden hebben label “confidential.” De geëncrypte bestanden staan in OneDrive.
• OneDrive version history kan herstel doen, maar SOC verifieert eerst. Alles lijkt beheerst.
• Uur later is de finance-machine schoon, thanks to AIR & manual response. Groot dataverlies voorkomen.

Scenario 3: Shadow IT-exfiltratie

• Gebruiker installeert een ongeautoriseerde sync-app die data naar een onbekende cloud gooit.
• Defender for Endpoint detecteert abnormaal volume uploads. Attack Notification = “Potential data exfil.”
• AIR start een onderzoek, ziet dat het programma <unknown.exe> met suspicious network calls.
• MIP: De data is gelabeld als “PII data,” dus groot risico op privacy-issues.
• Manual response: SOC killt het proces, verwijdert de exe en confronteert de user.
• Naderhand wordt de software geblacklist, en DLP-regels aangescherpt.

---

6. Common pitfalls en lessons learned

1. Te hoge automatisering zonder fallback: Als je AIR te vrij laat, kun je legitieme processen onbedoeld blokkeren. Zorg voor semi-automatische modus in het begin.
2. Gebrek aan training: Automated Investigation is niet magisch. Je team moet snappen hoe en waarom het beslissingen neemt, zodat ze bij twijfel kunnen ingrijpen.
3. Under-notification: Als je Attack Notifications alleen instelt op ‘critical’, mis je misschien belangrijke ‘high’ alerts. Balans vinden is key.
4. MIP niet correct uitgerold: Zonder consistente labeling van data zie je niet welke endpoints gevoelige data dragen. Investeer in een goede labelstrategie en awareness bij je gebruikers.
5. Geen incidentresponseplan: Je hebt wel AIR en Attack Notifications, maar als er écht iets gebeurt, is er geen gestructureerde procedure. Leg dus vast wie wat doet, hoe je escalaties verwerkt, etc.

---

7. Conclusie

In 2025 is endpointbeveiliging allang niet meer “een handvol antivirusregels en handmatige checks.” Met Microsoft Defender for Endpoint krijg je een uitgebreid scala aan mogelijkheden om aanvallen automatisch te detecteren, te onderzoeken en — indien gewenst — te remediëren. Automated Investigations & Response (AIR) is hierbij een kernfunctie die je SOC-werk aanzienlijk verlicht door verdachte activiteiten te analyseren en te neutraliseren, zonder dat er direct menselijk ingrijpen nodig is. Tegelijk behoud je de regie dankzij flexibele instellingen (bijv. “semi-automated” modus).

Endpoint Attack Notifications zorgen ervoor dat je (en de juiste stakeholders) op de hoogte bent van belangrijke incidenten, zodat je proactief kunt optreden. Dit sluit naadloos aan op scenario’s waar snelheid doorslaggevend is, denk aan ransomware of zero-day exploits. Zo voorkom je een hoop schade en dataverlies.

De integratie met Microsoft Information Protection (MIP) voegt nog een extra dimensie toe: je endpointbeveiliging wordt data-aware. Als er geheime of gevoelige documenten op het endpoint staan, verhoogt dat de prioriteit van de incidentafhandeling, of kan het hele incident een andere urgentie krijgen. Je combineert hiermee dataclassificatie en endpoint security, wat cruciaal is in een wereld waar data overal en altijd kan worden geopend — maar ook sneller in verkeerde handen kan vallen.

Waar te beginnen?

1. Zorg voor de juiste licenties (Microsoft 365 E5 Security of Defender for Endpoint Plan 2).
2. Activeer Automated Investigation en kies een passend automatiseringsniveau (semi of full).
3. Configureer Attack Notifications en geef je SOC/IT-teams meteen de juiste severe meldingen.
4. Integreer MIP door data-classificatie in te schakelen (AIP/Unified Labeling) en policy’s in MDE om data-aware incidentescalaties te ondersteunen.
5. Test en tune: begin met een pilot, monitor false positives en train je medewerkers in hoe (en waarom) de tools beslissingen nemen.

Door deze aspecten samen te brengen in je security- en endpointstrategie, sta je een stuk sterker. In 2025, waar aanvallen geautomatiseerd en wijdverspreid zijn, is het essentieel om minstens zo snel te kunnen reageren als de cybercriminelen. Microsoft Defender for Endpoint, met AIR, Attack Notifications en MIP-integratie, is daarbij een sleutelspeler. Bedenk wel dat technologie slechts één kant van de medaille is; je processen, incidentresponsplan en awareness onder medewerkers maken het verschil tussen een geslaagde aanval en een vlot verijdelde poging.

Bedankt voor het lezen en heel veel succes met de implementatie van deze geavanceerde functies in Microsoft Defender for Endpoint!

– Jordy Herber, ITCowboys.nl